Baanbrekende ontdekking over ontstaan eerste landplanten

Vermoedelijk ontstonden 450 miljoen jaar geleden op onze aarde de eerste landplanten. Dat hebben onderzoekers kunnen bepalen aan de hand van fossielenonderzoek in Saoedi-Arabië. De ontdekking is baanbrekend in de paleontologie: de tijdsperiode van 450 miljoen jaar geleden, die het Boven-Ordovicium wordt genoemd, is zowat 25 miljoen jaar eerder dan wat voordien steeds werd aangenomen. Op 17 april verschijnt in het wetenschappelijk tijdschrift 'Science' een artikel over deze ontdekking ('Origin and Radiation of the Earliest Vascular Land Plants'). Het onderzoek is het resultaat van een samenwerking tussen de Universiteit Gent (vakgroep Geologie en Bodemkunde) en de universiteiten van Luik, Sheffield (UK), Rennes en Brest (Frankrijk) en Dahram (Saoedi-Arabië). Link.

Wanneer, waarom en hoe gingen de eerste planten uit het water leven en het land veroveren? Welke aanpassingen waren hiervoor nodig, zoals de ontwikkeling van harde delen in de plant: de vaatbundels? In het onderzoek naar de oorsprong van vaatplanten dateert het oudste zichtbare landplantfossiel van het midden van het Siluur (zowat 423 miljoen jaar geleden). Uit een vroegere periode, het Midden-Ordovicium waren wel microscopische resten bekend onder de vorm van een primitief type van spore, voortgebracht door primitieve planten zonder vaatbundels, die toen enkel nabij het water in kustgebieden konden leven.

Op basis van die fossiele sporen worden de hypothesen geformuleerd over de verovering van het land door de planten. Dit had verstrekkende gevolgen voor de verdere evolutie van het leven: zoals voor de zuurstofproductie, de bloei van de insecten en de landvertebraten. Vermoedelijk waren de eerste vaatloze planten zeer klein, een soort mossen. Wetenschappers vermoedden dat slechts 25 miljoen jaar later op de meeste plaatsen van de aarde een ander meer ontwikkeld type spore was verschenen, dat men linkt aan de tracheofyten (vaatplanten). Het zijn deze vaatplanten die nu de wereld domineren (bomen, bloemen, grassen, …).

Het onderzoek van de UGent wetenschappers zet de voorgaande hypothesen op losse schroeven. In hun onderzoek, dat plaatsvond in Saoedi-Arabië, vonden ze namelijk tot hun grote verbazing een type van spore terug die te geëvolueerd leek in verhouding tot de ouderdom van de geologische lagen waaruit ze afkomstig waren. Deze ontdekking betekent dat er op het Arabisch Schiereiland reeds vaatplanten aanwezig zouden zijn in het Boven-Ordovicium (zowat 450 miljoen jaar geleden). Deze ontdekking is tegengesteld aan alle hypotheses die tot nu voorgesteld werden over het ontstaan van de eerste landplanten.

Vermoedelijke evolueerden primitieve planten op het Arabisch Schiereiland ter plaatse zodanig dat ze uit het water konden migreren, en vaatplanten werden en het geëvolueerde type van spore produceerden. Ze bleven waarschijnlijk beperkt in hun areaal gedurende zowat 25-30 miljoen jaar, vooraleer vandaar wegens nog onbekende redenen en vrij snel andere continenten te veroveren. Deze nieuwe ontdekking verandert sterk de visie over de manier waarop de eerste planten het land en de continenten ingepalmd hebben, en zal vermoedelijk nog tot veel discussie en controverse leiden.